Κυριακή 2 Ιουνίου 2013

Κοινωνικό μίσος

Posted on Ιουνίου 02, 2013 by ΣΠΙΘΑΣ

Βιδάλη Σοφία


Ένα ιδιαίτερο σχήμα βίας αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στις λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες, το οποίο άλλοτε ορίζεται ως τρομοκρατία, άλλοτε ως φασιστική και ρατσιστική βία, άλλοτε ως ψυχική διαταραχή: από τις επιθέσεις του Μπρέιβικ στη Νορβηγία έως τις βομβιστικές επιθέσεις στη Βοστώνη και τις δολοφονίες στρατιωτών σε Βρετανία και Γαλλία πρόσφατα, πρόκειται για εγκλήματα που, ανεξαρτήτως των διαφοροποιητικών τους παραμέτρων, διαπράττονται από μεμονωμένους δράστες, κοινό χαρακτηριστικό των οποίων είναι η πίστη σε μια ανώτερη ιδέα που «νομιμοποιεί» στη συνείδησή τους κάθε είδους βία.


Το χαρακτηριστικό τέτοιων εγκλημάτων -ανεξαρτήτως του πώς τα ορίζουν ο νόμος, η αστυνομία, τα ΜΜΕ κι εμείς οι άλλοι- είναι το κοινωνικό μίσος, η εχθρότητα απέναντι στον άλλο (τον αντίπαλο), η απολυτότητα στην προσέγγισή του, το πνεύμα της εκδίκησης. 

Πρόκειται για χαρακτηριστικά που διέκριναν τα εγκλήματα φασιστικής και ναζιστικής βίας του 20ού αιώνα και βρίσκονταν στον αντίποδα των εγκλημάτων τής πάλαι ποτέ πολιτικής αριστερής τρομοκρατίας, που γνώρισε η Ευρώπη μετά τον Πόλεμο. Η τελευταία επιχειρούσε στοχευμένα με εμφανείς συμβολισμούς (καθώς εντασσόταν σε μια προεπαναστατική διαδικασία κινητοποίησης και συνειδητοποίησης των λαϊκών τάξεων), στο όνομα «ανώτερων» ιδεών που ο καθένας μπορούσε να κατανοήσει τη φιλοσοφία τους (συμφωνώντας ή μη), να αναγνωρίσει την πολιτική ιδιότητα και λειτουργία του αντιπάλου.

Ο λόγος πλαισίωσης των πράξεων αυτών δεν ήταν λόγος μίσους, επειδή, παρά την επιθετικότητα και τη σκληρότητά του, είχε μια πολιτική λογική που συχνά υποδήλωνε ένα υπόβαθρο ανθρωπισμού αναγνωρίσιμο από την περίοδο του Διαφωτισμού. Αυτό το πρότυπο πολιτικής πρακτικής, που θα προκαλούσε την επανάσταση, κατέρρευσε όταν άρχισε να υποτιμάται η σημασία του πολιτικού και προτάχθηκε η στρατιωτική δράση των οργανώσεων, περίπου με απόλυτο τρόπο, προς το τέλος της δεκαετίας του '80. Τότε άρχισε και η άνοδος του ισλαμικού φονταμενταλισμού, όπως και η άνοδος των νεοφασιστικών οργανώσεων με λαϊκό χαρακτήρα, όχι τόσο με συμπαγή ιδεολογία όσο με συμπαγή πρακτική, που ενισχυόταν από άλλες επιμέρους κοινωνικές δράσεις βίας (χουλιγκανισμός, συμμορίες νεαρών ανδρών, «μαύρα μουσικά ρεύματα» κ.λπ.), χωρίς εμφανή πολιτικό χαρακτήρα.

Η μετεξέλιξη όλων αυτών είναι οι πράξεις βίας που προανέφερα: η υποχώρηση του πολιτικού έφερε το κοινωνικό μίσος. 

Οι άνθρωποι δεν μπορούν να εξορθολογίσουν τη δίκαιη ή άδικη οργή τους. Υποκείμενοι οι ίδιοι ή ομοϊδεάτες τους στις συνθήκες εκμετάλλευσης με τις οποίες ταυτίζονται ακόμα και όταν δεν τις ζουν, αναγνωρίζουν στη μαζική ή στην απάνθρωπη βία και εν πολλοίς στην πολιτικά άχρηστη βία έναν τρόπο αυτο-επιβεβαίωσης, αυτοπραγμάτωσης, ένα νόημα στη ζωή τους. Ο «άλλος» συρρικνώνεται σε «τίποτα», σε «σκουπίδι», σε «άχρηστη παρουσία»...